Zmiany w przepisach w tym zmiana – Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych. 08.09.2016
ZMIANY W PRZEPISACH
W dniu 10 lipca 2015 r. uchwalono ustawę o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1130). Wprowadzono m. in. istotne zmiany mające na celu przyspieszenie i uproszczenie postępowania sądowego, zmiany w zakresie postępowania egzekucyjnego oraz nową formę czynności prawnych – formę dokumentową.
W przeważającej większości znowelizowane przepisy wchodzą w życie w dniu 8 września 2016 r. i w zakresie przepisów odnoszących się do postępowania sądowego i egzekucyjnego – będą obowiązywały w sprawach wszczętych po 7 września 2016 r.
Nowa forma czynności prawnych
W art. 772 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380 z późn. zm., dalej jako „k.c.”) ustawodawca wprowadził nową formę czynności prawnych – formę dokumentową. Zgodnie z przepisem art. 772 k.c., do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Pojęcie dokumentu zostało zdefiniowane, jako nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (art. 773 k.c.).
Ponieważ zgodnie z przywołanymi definicjami, oświadczenie woli – w przeciwieństwie do formy pisemnej – nie musi zawierać własnoręcznego podpisu, za skuteczne złożenie takiego oświadczenia można uznać np. wysłanie pisma za pośrednictwem faksu, doręczenie kopii bądź skanu pisma, jak również własnoręcznie sporządzonego pisma, które nie zostało opatrzone podpisem nadawcy. Z uwagi na szeroki zakres definicji dokumentu, za taką formę może być uznane nie tylko samo pismo, ale również płyta z nagranym obrazem lub dźwiękiem, czy np. wiadomość SMS. W uzasadnieniu projektu ustawy, ustawodawca wskazał, że istotne dla uznania danej informacji za dokument jest przede wszystkim zapewnienie, aby sposób utrwalenia informacji umożliwiał jej zachowanie i odtworzenie.
W przepisie art. 77 § 2 k.c. ustawodawca zastrzegł formę dokumentową (zamiast obowiązującej dotychczas formy pisemnej) do złożenia oświadczenia woli o rozwiązaniu za zgodą obu stron, wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy – zarówno zawartej w formie dokumentowej, jak również pisemnej i elektronicznej. Należy zatem mieć na uwadze, że również umowa zawarta w tradycyjny pisemny sposób może być wypowiedziana w dowolnej formie, jeżeli można jej przypisać cechy formy dokumentowej (o ile w umowie nie zostały zawarte odmienne regulacje).
Obowiązek zachowania formy dokumentowej został wprowadzony również w przypadku zawierania umowy pożyczki na kwotę przewyższającą 1.000 zł (art. 720 § 2 k.c.). Dotychczas ww. przepis nakładał obowiązek zachowania formy pisemnej dla umowy pożyczki przekraczającej wartość 500 zł.
Poza nowelizacją w zakresie formy dokumentowej, na uwagę zasługuje również wprowadzenie definicji formy elektronicznej. Zgodnie z art. 781 § 1 k.c. do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. W przeciwieństwie do formy dokumentowej, forma elektroniczna funkcjonowała dotychczas w porządku prawnym, brakowało jednak jej wyraźnego wyodrębnienia w przepisach ustawy. Celem wyraźnego oddzielenia formy elektronicznej od formy pisemnej było umożliwienie stronom umownego zastrzegania formy elektronicznej dla dokonania czynności prawnych (np. ustalenie, że wypowiedzenie umowy będzie skuteczne tylko w przypadku złożenia oświadczenia woli w formie elektronicznej).
Szybsze i sprawniejsze postępowanie sądowe
W celu usprawnienia przebiegu postępowania sądowego, w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U z 2014 r., poz. 101 z późn. zm., dalej jako „k.p.c.”) ustawodawca wprowadził liczne zmiany, m. in:
v możliwość otrzymywania i przesyłania pism drogą elektroniczną – nowelizacja wprowadza możliwość korzystania z formy elektronicznej w każdym postępowaniu sądowym. Ponieważ wprowadzenie takiej możliwości uzależnione jest od wdrożenia przez sądy nowych procedur – możliwość elektronicznego doręczania pism będzie wprowadzana stopniowo, odmiennie w stosunku do różnych sądów. Ustawodawca wyznaczył sądom 3-letni termin na wdrożenie zmian (art. 20 ustawy nowelizującej);
v liberalizacja wymogów w zakresie doręczania pism przez pełnomocników – gdy obie strony postępowania reprezentowane są przez profesjonalnych pełnomocników, odpisy pism kierowanych do sądów pełnomocnicy mają obowiązek przekazywać sobie samodzielnie. Na dowód wykonania tego obowiązku, dotychczas wymagane było załączenie do pisma kierowanego do sądu dowodu doręczenia pisma pełnomocnikowi drugiej strony bądź dowodu nadania go operatorowi pocztowemu. Zgodnie z treścią znowelizowanego art. 132 § 1 k.p.c. – obowiązek załączania dowodu doręczenia/nadania pisma zastąpiony został obowiązkiem złożenia oświadczenia o doręczeniu lub nadaniu pisma. Takie oświadczenie powinno zostać zawarte w treści pisma kierowanego do sądu – pod rygorem uznania pisma za bezskuteczne.
v rozszerzona skuteczność podania adresu widniejącego w rejestrze – zgodnie z art. 133 § 2a k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji – pisma procesowe dla przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów, doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres dla doręczeń. Jeżeli ostatni wpisany adres został wykreślony jako niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie zgłoszono wniosku o wpis nowego adresu, adres wykreślony jest uważany za adres podany w rejestrze. Wraz ze zmianą przepisu, rozszerzono skuteczność doręczania pism również o przedsiębiorców wpisanych do Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej (osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą);
v możliwość rozpoznania sprawy bez przeprowadzania rozprawy – gdy po wniesieniu pozwu i pism przygotowawczych, sprzeciwu lub zarzutów od nakazu zapłaty, bądź sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 1481 §1 k.p.c.). Jeżeli stronie zależy na przeprowadzeniu rozprawy, powinna w pierwszym piśmie procesowym zawrzeć taki wniosek. Niezależnie od wniosku strony, sąd rozpozna jednak sprawę tylko na posiedzeniu niejawnym, jeżeli pozwany uznał powództwo (art. 1481 § 3 k.p.c.);
v dowolny sposób wzywania przez sąd – dotychczas, z wyjątkiem postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd wzywając na rozprawę stronę, świadka czy biegłego, musiał doręczyć pisemne wezwanie za pośrednictwem operatora pocztowego (z wyjątkiem sytuacji, gdy sąd przekazał informację o wezwaniu ustnie w trakcie rozprawy). Nowelizacja wprowadziła możliwość odstąpienia przez sąd od pisemnego wzywania, jeżeli sąd uzna to za niezbędne do przyspieszenia sprawy (np. wezwanie przekazywane faksem, wezwanie telefoniczne);
Zmiany w egzekucji
Ustawodawca przygotowuje obecnie dużą nowelizację przepisów dotyczących postępowania egzekucyjnego. Część zmian została przewidziana już w ustawie z dnia 10 lipca 2015 r., m. in.:
v zmiana adresata skargi na czynności komornika – dotychczas skarga na czynności komornika była wnoszona do sądu, przy którym działa komornik. Zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 767 k.p.c., skargę wnosi się bezpośrednio do komornika, który dokonał tej czynności. Po otrzymaniu skargi, komornik będzie sporządzał uzasadnienie skarżonej czynności i dopiero wówczas przekazywał skargę do sądu rejonowego;
v możliwość egzekucji świadczenia pieniężnego określonego w walucie obcej – w sytuacji, gdy z umowy będzie wynikało, że dłużnik może spełnić swoje świadczenie jedynie w konkretnej walucie obcej, to taka wzmianka będzie umieszczana w orzeczeniu kończącym sprawę i będzie zobowiązywała komornika do egzekucji świadczenia dokładnie w tej walucie (art. 7981 k.p.c.). Komornik dokonując zajęcia środków pieniężnych w polskiej walucie będzie zobowiązany do wymiany w banku tych środków na walutę wskazaną w tytule wykonawczym i dopiero w tej formie będzie mógł je przekazać wierzycielowi;
v zmiany w zakresie wskazywania sposobu egzekucji – nowelizacja uchyliła obowiązek wskazywania przez wierzyciela, z jakich składników majątku ma być prowadzona egzekucja. Sam wniosek egzekucyjny będzie uprawniał komornika do prowadzenia egzekucji ze wszystkich składników majątku, z wyłączeniem egzekucji z nieruchomości. W przypadku braku wyraźnej dyspozycji wierzyciela, komornik będzie decydował, z których składników egzekucja będzie prowadzona (art. 799 § 1 k.p.c.). Brak informacji o konkretnych składnikach majątku będzie upoważniał komornika do wystąpienia do dłużnika z wezwaniem złożenia wykazu majątku (art. 801 k.p.c.). Wykaz majątku będzie składany przez dłużnika pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Do wykazu majątku znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy o sądowym wyjawieniu majątku, z tym że środki przymusu w postaci przymusowego doprowadzenia lub aresztu będą stosowane przez sąd na wniosek komornika. Dopiero brak skuteczności wezwania dłużnika, będzie uprawniał wierzyciela do złożenia wniosku o poszukiwanie majątku dłużnika (8012 k.p.c.);
v skrócony termin trwania zawieszenia postępowania – dotychczas na wniosek wierzyciela komornik mógł zawiesić postępowanie egzekucyjne na okres 1 roku, po tym terminie postępowanie ulegało umorzeniu z mocy prawa. Wraz ze zmianą, powyższy termin został skrócony do 6 miesięcy (art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c.);
v brak konieczności wysłuchania stron przed umorzeniem postępowania – gdy komornik stwierdzi, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.). Dotychczas, przed wydaniem takiego postanowienia, komornik miał obowiązek wysłuchać wierzyciela i dłużnika. Nowelizacja zastąpiła obligatoryjne wysłuchanie możliwością podjęcia takiej czynności przez komornika. Zmianę należy oceniać jako niekorzystną dla wierzycieli, ponieważ pismo o wysłuchaniu jest przydatnym sygnałem dla wierzyciela świadczącym o konieczności wskazania innego majątku komornikowi, bądź złożenia wniosku o wyjawienie majątku przez dłużnika;
v możliwość licytacji elektronicznej – ustawodawca wprowadził możliwość przeprowadzania licytacji za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 8791 k.p.c. i nast.). Zmiana umożliwi branie udziału w licytacji bez konieczności osobistego stawiennictwa w miejscu przeprowadzania czynności. Licytacja elektroniczna prowadzona będzie na wniosek wierzyciela. Z przeprowadzeniem takiej czynności może wiązać się jednak obowiązek poniesienia większych kosztów, z uwagi na konieczność przekazania ruchomości pod dozór innej osoby niż dłużnika (art. 8792 k.p.c.);
v elektroniczne zajęcie rachunku bankowego – nowelizacja wprowadza zasadę przesyłania bankom zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 8932a k.p.c.). Zmiana ma na celu przyspieszenie postępowania;
v zwiększenie skuteczności zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku – dotychczas komornik przesyłając do organu podatkowego zawiadomienie o zajęciu wierzytelności, mógł dokonać zajęcia jedynie wierzytelności istniejącej (i jeszcze niewypłaconej) w momencie przesłania zawiadomienia. Wraz ze zmianą ustawy, dodano art. 9022 § 1 k.p.c., zgodnie z którym zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku obejmuje także wierzytelności przyszłe, wynikające z nadpłaty lub zwrotu podatku powstałych w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia.
